Theo PGS.TS Nguyễn Đức Thành - Viện trưởng VEPR, Trưởng nhóm nghiên cứu, báo cáo công bằng thuế nhằm mang lại cái nhìn đầy đủ về hệ thống thu ngân sách Việt Nam dưới góc nhìn của các nhà phát triển và hoạt động xã hội.

Báo cáo tập trung chủ yếu đánh giá tính công bằng của hệ thống thuế, chi ngân sách và các vấn đề thi hành chính thuế cũng như sự tham gia của người dân trong việc lập và thực thi các chính sách thuế. Qua đó, thể hiện các vấn đề của hệ thống thu chi ngân sách.

Cụ thể, Báo cáo nhận định hệ thống thuế của Việt Nam vẫn đang chiếm tỷ trọng khá lớn trong GDP và là nguồn thu chủ yếu của ngân sách Việt Nam, chiếm tỷ trọng hơn 70% đến hơn 80% trong tổng thu NSNN. Mặc dù thu nhiều, nhưng chi luôn vượt quá nguồn thu ngân sách với mức gần 29% GDP (năm 2016), sau khi giảm từ mức đỉnh điểm là 40% GDP (năm 2009).
 

Toàn cảnh Hội thảo Công bố Báo cáo Công bằng Thuế Việt Nam 2017. Ảnh: Huy Thành

Nhóm nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, Việt Nam đang gặp khó khăn trong việc giải quyết bài toán cân bằng ngân sách khi các nhiệm vụ chi ngày càng tăng. Trong bối cảnh Việt Nam phải tuân thủ các điều khoản của Hiệp định thương mại tự do FTA về gỡ bỏ các hàng rào thuế quan làm nguồn thu ngân sách từ hoạt động xuất nhập khẩu giảm đi cộng với giá dầu thô thấp trong những năm gần đây khiến gia tăng áp lực về ngân sách.

Để giảm bội chi NSNN, có hai biện pháp là tăng thu và giảm chi. Trước mắt Chính phủ cần thực hiện các biện pháp quyết liệt để thắt chặt chi thường xuyên như các chính sách tinh giảm biên chế, sắp xếp lại bộ máy, hạn chế chi tiêu cho các tổ chức đoàn thể và thoái vốn khỏi các DNNN.

Đáng chú ý, nhóm nghiên cứu kiến nghị, bất kỳ đề xuất nào về tăng các khoản thuế tiêu dùng cũng cần được xem xét thận trọng. Thuế tiêu dùng dù được coi là trung tính và hiệu quả về việc hành thu, song lại được xem có tác động không tốt đến công bằng trong chi tiêu.
 

Theo Báo cáo công bằng thuế Việt Nam 2017, trong hơn một thập kỷ qua, số thu của thuế thu nhập cá nhân đã tăng trưởng rất ấn tượng từ mức 5 nghìn tỷ đồng (2006) lên mức 65 nghìn tỷ đồng (2016). Tỷ trọng thuế thu nhập cá nhân trong tổng thu thuế từ mức 2% (2006) lên mức 8% (2016). Tỷ trọng thuế thu nhập cá nhân trong tổng thu NSNN cũng tăng tương ứng từ gần 2% lên mức 6%.