Lớp tập huấn tin học cho các cán bộ thuế tỉnh Quảng Bình. Ảnh: TTXVN
Cải thiện năng suất, hiệu quảcủa ngành thuế nhưng cònbất cập
Theo đánh giá của KTNN, Hệ thống hạ tầng CNTT ngành thuế đã được thiết lập với trung tâm xử lý dữ liệu tập trung sử dụng công nghệ nền tảng nước ngoài, trao đổi và tích hợp thông tin giữa các cấp và giữa ngành thuế với một số cơ quan bên ngoài, kết nối hệ thống ngành thuế với mạng Internet quốc gia, xây dựng hạ tầng giao tiếp với người dân, DN và nhà cung cấp dịch vụ thuế, đảm bảo an toàn, an ninh, đáp ứng các nhiệm vụ quản lý thuế chủ yếu theo yêu cầu.
Ưu điểm được ghi nhận nữa là Hệ thống CNTT đã hỗ trợ các quy trình quản lý thu ngân sách, đã kết nối với một số cơ quan nhà nước xây dựng và khai thác cơ sở dữ liệu phục vụ công tác quản lý thu NSNN. Việc áp dụng Hệ thống CNTT đã cải thiện đáng kể năng suất và hiệu quả của ngành thuế về quản lý đối tượng nộp thuế, tình hình thông tin, nghĩa vụ người nộp thuế, xử lý các quy trình nghiệp vụ thuế, kiểm soát dữ liệu chứng từ thu trước và sau khi khóa sổ; quản lý được các luồng dữ liệu, từng chức năng của từng cán bộ theo vị trí; hỗ trợ tự động phân tích, tổng hợp dữ liệu; phối hợp, liên hệ với các cơ quan thuế khác trong cùng địa bàn. Về cơ bản, Hệ thống CNTT đã được kiểm soát đảm bảo tính an toàn, bảo mật dữ liệu thông tin về quản lý thu NSNN; đồng thời, ngành thuế đã xây dựng và quản lý vận hành hệ thống phù hợp với yêu cầu nghiệp vụ.
Nhưng kết quả kiểm toán cũng cho thấy, đối với việc kiểm soát dữ liệu thông tin trong các quy trình nghiệp vụ quản lý thuế và hạch toán kế toán, Hệ thống CNTT còn một số bất cập về nguyên tắc thời gian, kiểm soát phê duyệt tự động theo phân cấp quản lý, tính phù hợp trong xử lý dữ liệu thông tin kế toán theo chuẩn mực kế toán hiện hành, dẫn đến một số dữ liệu thông tin được xử lý và theo dõi hạch toán, lập báo cáo chưa kịp thời, chính xác. Hệ thống chưa hỗ trợ tự động tổng hợp lập và kiểm soát đầy đủ các báo cáo cấp toàn ngành phục vụ công tác quản trị thu NSNN; một số sắc thuế đặc thù chưa đủ điều kiện về nguồn dữ liệu thông tin để hệ thống thiết kế giải pháp quản lý theo yêu cầu và kiểm soát tốt nguồn thu NSNN liên quan gồm thuế đất đai, thuế tài nguyên.
Bên cạnh đó, hệ thống kiểm soát chung và kiểm soát ứng dụng CNTT còn chưa đầy đủ, có một số sai sót thông tin nghiệp vụ từ khâu nhập liệu, xử lý thông tin trên các ứng dụng nghiệp vụ, phản ánh thông tin kế toán, lập báo cáo thu NSNN còn có các dữ liệu chưa phù hợp, ảnh hưởng đến tính đầy đủ, chính xác, kịp thời, tin cậy của thông tin quản lý thu NSNN.
Mặc dù ngành thuế đang quản trị hệ thống ứng dụng theo Tiêu chuẩn ISO27001 song Tổng cục Thuế chưa nghiên cứu và thiết lập đầy đủ hệ thống khung quản trị CNTT tiệm cận các thông lệ quốc tế. Chiến lược CNTT trung hạn 5 năm kể từ 2016-2020 của Tổng cục Thuế cũng chưa đưa ra lộ trình giải pháp đồng bộ hóa công nghệ và kết nối, chia sẻ dữ liệu một số ngành trọng yếu phục vụ công tác quản lý thu và lập dự toán, quyết toán NSNN… làm hạn chế việc triển khai đồng bộ các hệ thống ứng dụng CNTT. Bên cạnh đó, Khung kiến trúc Chính phủ điện tử chung của ngành tài chính cũng chậm ban hành để làm cơ sở cho các đơn vị thực hiện triển khai quy định của Bộ Thông tin và Truyền thông tại Văn bản số 1178/BTTTT-THH ban hành Khung kiến trúc Chính phủ điện tử và quy định tại Nghị định số 64/2007/NĐ-CP về ứng dụng CNTT trong hoạt động của cơ quan nhà nước.
Qua kiểm toán, KTNN cũng chỉ ra một số bất cập trong quản lý phân quyền và truy cập phần mềm ứng dụng; quy trình nghiệp vụ kê khai, quy trình kế toán và lập báo cáo; quản lý tài khoản của người nộp thuế; quản lý nợ thuế; quy trình hoàn thuế; quy trình quản lý rủi ro và thanh, kiểm tra thuế; quản lý ứng dụng CNTT một số sắc thuế và khoản thu đặc thù...
Kiến nghị giải pháp để Hệ thống vận hành hữu hiệu hơn
Từ những phát hiện qua kiểm toán, để tăng cường kiểm soát chung Hệ thống CNTN, KTNN kiến nghị Tổng cục Thuế chủ động xây dựng hoàn thiện lộ trình, giải pháp đồng bộ hóa công nghệ kết nối, chia sẻ dữ liệu một số ngành liên quan đến thông tin quản lý thu NSNN; rà soát báo cáo Bộ Tài chính về các bất cập trong việc triển khai hợp tác xây dựng và chia sẻ dữ liệu cấp quốc gia của ngành thuế. Đồng thời, Tổng cục Thuế cần rà soát các văn bản cơ chế kiểm soát quản trị Hệ thống CNTT và đánh giá các kiểm soát thiếu hoặc chưa hữu hiệu và còn giám sát chưa chặt chẽ về quản trị hệ thống để có giải pháp hoàn thiện các quy trình, thiết kế kiểm soát và giám sát tuân thủ nhằm quản trị rủi ro CNTT, hạn chế các sai sót liên quan đến công tác thu NSNN.
Liên quan đến công tác quản lý kê khai và kế toán thuế, KTNN kiến nghị Tổng cục Thuế tổ chức thực hiện và hướng dẫn rà soát, đối chiếu, chuẩn hóa số liệu thông tin xử lý kê khai và thông tin hạch toán sổ thu nộp của người nộp thuế trên toàn hệ thống thuế; tổ chức kiểm tra rà soát các trường hợp kê khai chậm, theo dõi sai tình hình thực hiện nghĩa vụ với người nộp thuế để thực hiện điều chỉnh thông tin phù hợp, chính xác, đúng quy định; tính đầy đủ số thu NSNN về xử phạt vi phạm hành chính các sai phạm kê khai thuế để thu đúng, thu đủ cho NSNN.
Song song với việc ban hành quy trình kiểm soát việc xử lý hành vi chậm kê khai trên hệ thống ứng dụng quản lý thuế tập trung phù hợp hơn, Tổng cục Thuế cần nghiên cứu bổ sung thiết kế kiểm soát tự động tương ứng để đảm bảo không bỏ sót các trường hợp vi phạm, hạch toán xử lý đầy đủ, kịp thời các phát sinh vi phạm, phản ánh chi tiết các hành vi và mức xử lý thu về vi phạm hành chính thuế…
Ngoài các kiến nghị liên quan đến công tác quản lý thông tin xử lý hoàn thuế; quản lý thông tin nợ của người nộp thuế; quản lý xử lý thông tin thanh, kiểm tra thuế, KTNN còn đề nghị Tổng cục Thuế hoàn thiện các bất cập về hệ thống ứng dụng CNTT bằng cách nghiên cứu, bổ sung, chỉnh sửa các bất cập về thiết kế kiểm soát hệ thống thông tin đối với các ứng dụng về quản lý nghiệp vụ các nguồn thu đặc thù gồm: thu về đất, thu từ đầu tư vốn góp của Nhà nước, quản lý thu của mã số thuế đặc trưng.
QUỲNH ANH
Theo Báo Kiểm toán số 37 ra ngày 12-9-2019
