Khu NOXH Đặng Xá được đánh giá là một trong số các dự án NOXH thành công của Hà Nội. Ảnh: T.S
Có thể nói đây là cuộc kiểm toán có nội dung phong phú, bao quát tổng thể nhiều vấn đề trọng tâm của lĩnh vực NOXH: từ công tác xây dựng kế hoạch và bố trí quỹ đất phát triển NOXH; xác định đối tượng mua NOXH; xây dựng giá bán NOXH; kiểm tra, kiểm soát mục đích sử dụng căn hộ NOXH đến công tác đánh giá kết quả thực hiện chương trình NOXH và đề xuất các giải pháp điều chỉnh của TP.Hà Nội. Phạm vi của cuộc kiểm toán tập trung vào nhóm dự án được xây dựng chung cho tất cả đối tượng NOXH mua, thuê, thuê mua; không kiểm toán nhóm dự án nhà ở cho công nhân khu công nghiệp thuê và dự án nhà ở cho học sinh, sinh viên thuê.
Chính vì nhu cầu thực tế về NOXH trên địa bàn TP.Hà Nội là rất lớn và TP.Hà Nội đã dành nguồn lực đáng kể cho các dự án NOXH nên cuộc kiểm toán này càng mang tầm quan trọng.
Một mặt, cuộc kiểm toán góp phần khẳng định việc phát triển NOXH là một chủ trương đúng đắn cần được đẩy mạnh trong thời gian tới. Qua kiểm toán cho thấy, UBND TP.Hà Nội và các chủ đầu tư dự án NOXH thuộc nhiều thành phần kinh tế đã nỗ lực trong việc triển khai thực hiện phát triển NOXH nhằm đạt được mục tiêu quan trọng trong Chương trình phát triển nhà ở TP.Hà Nội giai đoạn 2012-2020 và định hướng đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Trên cơ sở các văn bản quy định, hướng dẫn tổ chức thực hiện Chương trình và công tác thông tin tuyên truyền về NOXH của TP.Hà Nội, một số dự án NOXH đã được bàn giao và đưa vào sử dụng, bước đầu đã tạo được sự quan tâm, tin tưởng của người dân đối với chủ trương an sinh xã hội quan trọng của Đảng, Chính phủ.
Mặt khác, kết quả khảo sát của KTNN đã chỉ ra một số rủi ro có thể ảnh hưởng đến việc đạt được mục tiêu của Chương trình như: NOXH được sử dụng không đúng mục đích; người mua nhà không đảm bảo tiêu chuẩn theo quy định; giá bán nhà cao chưa thực sự phù hợp với đối tượng của Chương trình; người dân gặp khó khăn trong việc tiếp cận với thông tin của các dự án, các điều kiện hỗ trợ mua nhà, xin xác nhận về hộ khẩu và thực trạng nhà ở… Qua quá trình kiểm toán, các nhận định về rủi ro ban đầu đã được củng cố bằng các bằng chứng kiểm toán, được đánh giá và kết luận trong Báo cáo kiểm toán, từ đó làm cơ sở để đưa ra các kiến nghị khắc phục và cải thiện.
Nhiều kiến nghị khắc phục bất cập chính sách và cải thiện công tác quản lý, tổ chức thực hiện
Đánh giá về chính sách phát triển NOXH, KTNN cho rằng mục tiêu phát triển NOXH chưa được xác định trên cơ sở xem xét, cân đối cả hai yếu tố nhu cầu và nguồn lực; các cơ chế ưu tiên đặc thù đối với các chủ đầu tư và dự án NOXH chưa đạt được hiệu lực; quá trình lập, phê duyệt quy hoạch đô thị chưa xác định cụ thể quy mô, vị trí đất xây dựng NOXH để đảm bảo sự phù hợp với mục tiêu đã xác định. Một số dự án còn thực hiện quy hoạch chưa kịp thời, hạ tầng xã hội và hạ tầng kỹ thuật chưa được xây dựng đồng bộ. Công tác kiểm tra, kiểm soát của cơ quan quản lý Nhà nước còn chưa đầy đủ, kịp thời để phát hiện, xử lý các sai sót trong việc xác định đối tượng mua nhà của các chủ đầu tư. Việc xây dựng giá bán của các chủ đầu tư có những nội dung chưa tuân thủ quy định, trong khi đó, quy định và cách thức thực hiện thẩm định của Hội đồng liên ngành chưa đầy đủ cơ sở để kiểm tra tính đúng đắn, hợp lý của giá bán. Thành phố chưa quy định rõ trách nhiệm, cơ chế phối hợp của các cơ quan liên quan trong công tác kiểm tra, giám sát mục đích sử dụng NOXH, dẫn đến không phát hiện và xử lý được các trường hợp vi phạm.
Ngoài ra, kết quả kiểm toán của KTNN còn chỉ ra một số bất cập trong các quy định của Chính phủ về NOXH, như: quy định về đối tượng, điều kiện và tiêu chí mua NOXH có điểm chưa rõ ràng, tiềm ẩn rủi ro xác định không đúng đối tượng; cơ chế xác định giá bán NOXH chưa có quy định đảm bảo sự phù hợp giữa thu nhập, khả năng thanh toán của đối tượng được mua với giá bán NOXH. Tại 9 dự án được kiểm toán, Đoàn kiểm toán đã thống kê và tính toán giá trị các khoản ưu đãi của Nhà nước khoảng 641 tỷ đồng (góp phần giảm từ 10%-36% giá bán nhà, tùy theo từng dự án); tuy nhiên, kết quả phân tích dựa trên thống kê về thu nhập và giá bán tại các dự án được kiểm toán, sử dụng chỉ số đánh giá khả năng mua nhà là 30% và các điều kiện của gói hỗ trợ 30.000 tỷ đồng cho thấy thu nhập của các hộ dân không đủ để chi trả cho mức giá bán hiện tại. Nhận định này cũng tương đồng với kết quả khảo sát hộ dân sinh sống tại một số dự án, phần lớn các câu trả lời đều cho rằng giá bán căn hộ NOXH là cao so với thu nhập của hộ gia đình.
Trên cơ sở các phát hiện kiểm toán, KTNN đã đưa ra nhiều kiến nghị quan trọng liên quan đến việc quản lý thực hiện Chương trình. Đáng chú ý như kiến nghị UBND TP.Hà Nội nâng cao chất lượng công tác lập kế hoạch phát triển NOXH; tăng cường hiệu lực của các cơ chế ưu đãi đặc thù; xác định cụ thể quy mô, vị trí đất xây dựng NOXH khi lập, phê duyệt quy hoạch đô thị; quy định rõ cơ quan giữ vai trò chủ trì Hội đồng liên ngành thẩm định giá bán NOXH và nghiên cứu sửa đổi trình tự, thủ tục xác định giá bán NOXH; ban hành cơ chế kiểm tra, theo dõi mục đích sử dụng căn hộ và chế tài xử lý đối với các trường hợp vi phạm. Hoặc như KTNN đã kiến nghị Bộ Xây dựng hướng dẫn những điểm chưa rõ ràng, bổ sung một số vấn đề chưa được đề cập trong quy định về đối tượng, điều kiện và tiêu chí mua NOXH; sửa đổi, bổ sung cơ chế xác định giá bán nhằm đảm bảo sự phù hợp với thu nhập, khả năng thanh toán của đối tượng mua nhà.
Box 1: Kết quả kiểm toán Chương trình NOXH của TP.Hà Nội cho thấy mục tiêu phát triển NOXH được xây dựng ban đầu còn thấp, chỉ đạt khoảng 36,7% so với nhu cầu theo kết quả điều tra dân số và nhà ở. Theo số liệu hồ sơ đã nộp tại 9 dự án NOXH được kiểm toán, hầu hết các dự án đều có số lượng hồ sơ đăng ký cao hơn so với quy mô căn hộ mở bán - trung bình cao gấp khoảng 2 lần, cá biệt có dự án cao gấp 4 lần. Bên cạnh đó, việc xây dựng và điều chỉnh mục tiêu chỉ dựa trên số lượng nguồn cung hiện có của các dự án, chưa cân nhắc các giải pháp rút ngắn khoảng cách cung - cầu. Đồng thời, việc xây dựng Chương trình phát triển nhà ở chậm đã hạn chế vai trò định hướng, hướng dẫn cho khâu tổ chức thực hiện Chương trình trong giai đoạn 2011-2015, vì thế tỷ lệ thực hiện mục tiêu đạt thấp, dự kiến đến cuối năm 2015 chỉ hoàn thành 38% mục tiêu giai đoạn.
HỒNG THOAN
