Đề xuất cải thiện chức năng thông tin của Báo cáo kiểm toán.

Đơn giản hóa Báo cáo kiểm toán giúp người đọc dễ tiếp cận hơn.Ảnh: ST

Có thể nói Báo cáo kiểm toán đóng vai trò như một kênh giao tiếp đặc biệt giữa kiểm toán viên với công chúng. Nhận thấy mô hình các Báo cáo kiểm toán được thực hiện trong suốt 75 năm qua chưa có sự thay đổi, cải cách nào đáng kể, chưa khai thác triệt để chức năng thông tin, những năm gần đây, PCAOB đã dành nhiều thời gian nghiên cứu nhằm đưa ra những sáng kiến giúp cải thiện nội dung Báo cáo kiểm toán phản ánh.

Giữa tháng 8/2013, PCAOB từng đưa ra một số đề xuất nhằm cải thiện nội dung Báo cáo kiểm toán, bao gồm việc trình bày “những vấn đề kiểm toán trọng yếu” liên quan đến: Những vấn đề khó khăn nhất, phức tạp nhất, những vướng mắc lớn các kiểm toán viên gặp phải trong quá trình thu thập dữ liệu, bằng chứng, trong việc đưa ra các kết luận, quyết định và lập Báo cáo kiểm toán cuối cùng.

Theo đề xuất của PCAOB, Báo cáo kiểm toán mới về cơ bản vẫn giữ nguyên mô hình cũ nhưng sẽ cung cấp thêm thông tin chi tiết, cụ thể hơn gồm: Thông tin về các vấn đề kiểm toán quan trọng phát sinh từ quá trình kiểm toán, các yếu tố mới liên quan đến tính độc lập của kiểm toán viên và thời gian, quyền hạn hoạt động của kiểm toán viên. Đặc biệt, đề xuất cần cụ thể thông tin về thời gian hoạt động của kiểm toán viên vẫn đang có nhiều ý kiến tranh cãi. Thực tế cho thấy, thời gian cộng tác giữa một hãng kiểm toán nhất định và một khách hàng có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng của cuộc kiểm toán. Nhiều chuyên gia cho rằng, thời gian làm việc của kiểm toán viên đối với một số khách hàng cố định càng lâu thì chất lượng và tính khách quan của quá trình kiểm toán càng có xu hướng giảm đi.

PCAOB nhận định, các đề xuất mới sẽ góp phần hạn chế một số vấn đề có thể phát sinh trong quá trình kiểm toán gây ảnh hưởng lớn đến chức năng thông tin của Báo cáo kiểm toán. Ngoài ra, các quy định mới nếu được áp dụng sẽ góp phần nâng cao nhận thức của kiểm toán viên khi xác định vấn đề nào là trọng yếu, thách thức nào nên được đặt lên hàng đầu trong quá trình kiểm toán; từ đó đưa ra những kế hoạch làm việc khoa học, hợp lý nhất. Theo đề xuất mới, các kiểm toán viên được yêu cầu mô tả chi tiết cách thức xử lý, giải quyết các vấn đề quan trọng trong quá trình kiểm toán. PCAOB cũng mong muốn thay đổi mẫu Báo cáo kiểm toán truyền thống, khuyến khích kiểm toán viên trình bày ý kiến đánh giá về các Báo cáo tài chính và cố gắng đơn giản hóa các báo cáo giúp người đọc dễ dàng tiếp cận thông tin hơn…

Trong một thông cáo báo chí mới đây, Kiểm toán trưởng kiêm Giám đốc Tiêu chuẩn nghề nghiệp của PCAOB Martin Baumann cho biết: So với các đề xuất được PCAOB đưa ra vào năm 2013, các đề xuất mới đây nhất có tiến bộ hơn, thực tế hơn vì được xây dựng dựa trên những ý kiến phản hồi, góp ý của các cá nhân, tổ chức hoạt động trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán gửi đến Ủy ban. Song song với việc bổ sung thông tin cho Báo cáo kiểm toán, trong bất kỳ trường hợp nào các kiểm toán viên vẫn phải tuyệt đối tuân thủ nguyên tắc đảm bảo thông tin của khách hàng và giữ được tính khách quan cần thiết. Việc công bố các thông tin nội bộ như: Tình hình tài chính hay một số thông tin có thể gây ra sự bất lợi, hiểu lầm… là trách nhiệm của lãnh đạo các DN chứ không phải của kiểm toán viên.

Những đề xuất sửa đổi Báo cáo kiểm toán sau khi thông qua sẽ được áp dụng cho các cuộc kiểm toán tiến hành theo tiêu chuẩn của PCAOB. Tuy nhiên, khác với đề xuất năm 2013, các đề xuất mới sẽ không áp dụng trong kiểm toán một số DN, tổ chức, đại lý môi giới, giao dịch, mua bán chứng khoán; công ty đầu tư (trừ các công ty phát triển kinh doanh) và một số lĩnh vực tương tự.

Trung tâm Chất lượng kiểm toán (CAQ) và Hiệp hội Kế toán công chứng Mỹ (AICPA) đã hỗ trợ tích cực cho PCAOB trong nỗ lực cải thiện mô hình Báo cáo kiểm toán. Giám đốc điều hành CAQ cho rằng, việc áp dụng đề xuất cải cách Báo cáo kiểm toán trên là “một bước đi đúng hướng”.

Một số cơ quan tại các quốc gia khác cũng đã và đang nghiên cứu về vấn đề cải thiện Báo cáo kiểm toán. Tháng 6/2013, Hội đồng Báo cáo tài chính Vương quốc Anh cũng ban hành những quy định mới trong đó nhấn mạnh Báo cáo kiểm toán cần cung cấp nhiều thông tin hơn nữa về phạm vi cuộc kiểm toán, những vấn đề quan trọng, vấn đề phát sinh và các yếu tố rủi ro trong suốt quá trình kiểm toán.

Năm 2015, Ủy ban chuẩn mực kiểm toán và dịch vụ đảm bảo quốc tế (IAASB) cũng ban hành những tiêu chuẩn mới trong đó đặc biệt nhấn mạnh yêu cầu kiểm toán viên cần thay đổi phương thức giao tiếp trong các báo cáo của mình. Cụ thể, trong Báo cáo kiểm toán, kiểm toán viên cần trình bày về các vấn đề trọng yếu nhất cũng như phương pháp giải quyết vấn đề như thế nào… IAASB cho biết, những thay đổi này sẽ giúp kiểm toán viên củng cố, nâng cao năng lực của mình cũng như cải thiện hành vi, cách thức truyền đạt thông tin, đặc biệt cải thiện tính minh bạch trong quá trình kiểm toán