Khắc phục hạn chế, bất cập trong quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp

Tập trung vào 4 chính sách lớn

Trình UBTVQH xem xét, đưa Dự án Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại DN (sửa đổi) vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023, tại Phiên họp thứ 14 vừa qua, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, nội dung Dự án Luật tập trung vào 4 chính sách trọng tâm, gồm: Đầu tư vốn nhà nước vào DN; cơ cấu lại vốn nhà nước tại DN; quản lý vốn nhà nước đầu tư tại DN; quyền, trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu.

Theo đó, Dự Luật quy định cụ thể khái niệm vốn nhà nước tại DN, vốn của DN, vốn đầu tư của chủ sở hữu (nhà nước) tại DN; quy định cụ thể nguồn lực, quy trình đầu tư vốn nhà nước vào DN và hình thức, phạm vi đầu tư vốn nhà nước.

Về cơ cấu lại vốn nhà nước tại DN, Dự Luật hướng đến luật hóa một số nội dung quy định mang tính chất nguyên tắc chung nhằm nâng cao tính hiệu lực, hiệu quả của pháp luật trong quá trình thực hiện chuyển đổi cổ phần hóa, bán, thoái vốn như: Giá trị DN phải được định giá lại sát với thị trường thông qua tổ chức có chức năng thẩm định giá và làm cơ sở để xác định giá khởi điểm; việc bán cổ phần, thoái vốn phải thực hiện theo nguyên tắc thị trường, công khai, minh bạch, tối đa lợi ích kinh tế - xã hội cho Nhà nước… Đồng thời, quy định quản lý chặt chẽ, tăng cường giám sát, thanh tra, kiểm tra việc sử dụng đất của DN sau cổ phần hóa; thể chế hóa cụ thể nội dung Nghị quyết số 12-NQ/TW về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước (DNNN)…

Trong quản lý vốn nhà nước đầu tư tại DN, theo Bộ trưởng Lê Thành Long, Dự Luật quy định cụ thể nội dung quản lý vốn nhà nước đầu tư tại DN do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ; DN do Nhà nước nắm trên 50% vốn điều lệ, tổng số cổ phần có quyền biểu quyết; DN do DNNN sở hữu 100% vốn điều lệ. Đồng thời, xây dựng các tiêu chí giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động theo nguyên tắc thị trường, phù hợp với từng loại hình DN.

Liên quan đến quyền, trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu, Dự thảo Luật quy định về phân công, phân cấp thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu nhà nước của các cơ quan, tổ chức; quyền, trách nhiệm của các cơ quan liên quan trong thực hiện quyền của chủ sở hữu. Quy định về trách nhiệm giải trình của DNNN, cơ quan đại diện chủ sở hữu; nâng cao trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu…

Nhiều vấn đề cần làm rõ

Tán thành sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại DN song Ủy ban Pháp luật, các cơ quan của Quốc hội và các ý kiến trong UBTVQH cũng chỉ ra nhiều vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu, làm rõ.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Phú Cường, vấn đề vướng nhất trong cổ phần hóa là xác định giá trị DN. Vì vậy, Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách đề nghị làm rõ cơ chế, nguyên tắc xác định giá thị trường, các căn cứ để xác định hoặc giao Chính phủ quy định về “Giá trị DN phải được định giá lại sát với thị trường thông qua tổ chức có chức năng thẩm định giá và làm cơ sở để xác định giá khởi điểm” để tránh cách hiểu, cách xác định giá thị trường không thống nhất trong giai đoạn vừa qua. Đồng thời, nghiên cứu bổ sung trong Dự thảo Luật nội dung về “nghiên cứu quy định cơ chế việc mua lại các DN đặc biệt là DN âm vốn chủ sở hữu, có quy định đặc thù về hoạt động cơ cấu lại DN sau khi mua lại”, bởi đây là vấn đề có nhiều vướng mắc trong quá trình xử lý DN âm vốn chủ sở hữu thời gian qua.

Trong khi đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho rằng, cần tổng kết, đánh giá hiệu quả của Quỹ Sắp xếp, đổi mới phát triển DN và nguồn thu từ cổ phần hóa, thoái vốn để đầu tư các nguồn lực này vào một số ngành, lĩnh vực mà Nhà nước đầu tư và nắm giữ vốn theo quy định, đảm bảo tính hiệu quả. Cùng với đó, cần rà soát, tổng kết thực tiễn để quy định rõ hơn về cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước chuyên trách (Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại DN); làm rõ vị trí, vai trò của Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước, các Bộ, ngành có chức năng quản lý nhà nước đối với DN…

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, UBTVQH đã hai lần giám sát về cơ cấu lại các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, qua giám sát đều đặt ra những vấn đề vướng mắc, bất cập trong quản lý vốn nhà nước. Tuy nhiên, rất nhiều vấn đề, chính sách lớn chưa được chuẩn bị kỹ, đề cập rõ ràng trong Dự án Luật đề xuất sửa đổi lần này. “Rất nhiều việc “đại sự” chưa được nêu. Ví dụ vấn đề cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại DN bây giờ có vài nghị định nhưng vì sao công tác cổ phần hóa mấy năm nay cứ “đóng băng”, giờ có luật hóa vấn đề đó vào đây không? Hay vấn đề định giá, sắp xếp đất đai cổ phần hóa, cổ đông chiến lược, có hay không có nhà đầu tư chiến lược, tiêu chí nhà đầu tư chiến lược thế nào, cũng không thấy nói gì trong Luật này” - Chủ tịch Quốc hội băn khoăn.

Từ những vấn đề được chỉ ra, UBTVQH giao Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, bổ sung, hoàn thiện nội dung các chính sách, bảo đảm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, đường lối về đổi mới, cơ cấu lại và phát triển DNNN, nâng cao hiệu quả quản lý vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại DN. Đồng thời, đề xuất các chính sách nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập trong công tác quản lý vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại DN đã được chỉ ra trong thời gian qua./.