Xây dựng kinh tế biển xanh để phát triển bền vững

Phát triển kinh tế dựa trên nền tảng bảo tồn

Mô hình kinh tế biển xanh đã được nhiều nước trên thế giới áp dụng để phát triển kinh tế biển nhanh, hiệu quả và bền vững. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, cả thế giới đang thực hiện cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 chuyển từ kinh tế biển chủ yếu dựa vào khai thác tài nguyên, gây ô nhiễm môi trường sang kinh tế dựa trên nền tảng tri thức, khoa học công nghệ, bảo vệ môi trường. Đây là hướng đi phù hợp và là lựa chọn đúng đắn.

Đánh giá về xu hướng này, PGS,TS. Nguyễn Chu Hồi - Nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam (Bộ Tài nguyên và Môi trường) - cho rằng: Tình hình thế giới, khu vực tiếp tục có thay đổi trong những năm tới, kinh tế biển thế giới chuyển dịch theo hướng “lấy đại dương nuôi đất liền”, áp dụng những thành tựu của nền kinh tế tri thức và Cách mạng công nghiệp 4.0; chuyển từ khai thác xuất khẩu thô sang chế biến sâu, tạo giá trị gia tăng và tiết kiệm tài nguyên biển; mở rộng khai thác các giá trị chức năng, giá trị dịch vụ của các hệ sinh thái, ưu tiên phát triển kinh tế dựa vào bảo tồn theo hướng phát triển kinh tế biển xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu, biến đổi đại dương.

Trong bối cảnh đó, những năm qua, bảo vệ môi trường biển, hải đảo và ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng luôn là một trong những nội dung trọng tâm của Chiến lược biển Việt Nam. Quan điểm xuyên suốt thể hiện qua nhiều văn bản, chính sách của Nhà nước đều khẳng định không đánh đổi môi trường để phát triển kinh tế, phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường, hướng đến tăng trưởng xanh, phát triển bền vững đất nước.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà, thực tế, mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường biển trong giai đoạn trước đây chưa được gắn kết chặt chẽ, trong một số trường hợp còn tạo ra xung đột. “Sức khỏe” của các vùng biển Việt Nam chưa được bảo đảm do chúng ta chưa thể hài hòa giữa khai thác, sử dụng tài nguyên, môi trường biển với công tác bảo vệ, bảo tồn và phục hồi các hệ sinh thái biển, ven biển. Vì vậy, phát triển kinh tế biển xanh trước hết phải được hiểu theo cách tiếp cận dựa trên nền tảng bảo tồn, phát triển bền vững đa dạng sinh học biển.

Mục tiêu trở thành quốc gia giàu mạnh từ biển

Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2045 đã đặt ra những mục tiêu cụ thể như: đến năm 2030, đưa Việt Nam trở thành quốc gia biển mạnh; đạt cơ bản các tiêu chí về phát triển bền vững kinh tế biển; hình thành văn hoá sinh thái biển; chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, nước biển dâng; ngăn chặn xu thế ô nhiễm, suy thoái môi trường biển, tình trạng sạt lở bờ biển và biển xâm thực; phục hồi và bảo tồn các hệ sinh thái biển quan trọng… Bên cạnh đó, các ngành kinh tế thuần biển đóng góp khoảng 10% GDP cả nước; kinh tế của 28 tỉnh, thành phố ven biển ước đạt 65 - 70% GDP cả nước. Tại các tỉnh, thành phố ven biển, chỉ số phát triển con người cao hơn mức trung bình của cả nước; thu nhập bình quân đầu người gấp từ 1,2 lần trở lên so với thu nhập bình quân của cả nước....

Để đạt được những mục tiêu này, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng: Phát triển các ngành kinh tế biển của Việt Nam cần chuyển từ nền kinh tế khai thác và gây ô nhiễm môi trường sang kinh tế xanh, đầu tư vào vốn tự nhiên trong chuỗi kết nối hữu cơ, từ trong đất liền ra đến biển, giảm thiểu các nguồn gây ô nhiễm môi trường biển ngay từ trong đất liền. Đồng thời, phải tái cơ cấu các ngành kinh tế biển và ven biển dựa trên hệ sinh thái và phù hợp với lợi thế, tiềm năng tự nhiên. Bên cạnh đó, cần ưu tiên phát triển các ngành, lĩnh vực như du lịch biển, đảo, năng lượng tái tạo (năng lượng gió, năng lượng dòng chảy thủy triều và năng lượng sóng biển) từng bước đầu tư phát triển công nghệ sinh học biển, dược liệu biển bên cạnh việc thúc đẩy các ngành kinh tế biển truyền thống như: kinh tế hàng hải; khai thác dầu khí và các tài nguyên khoáng sản biển; nuôi trồng, khai thác thủy hải sản và phát triển hạ tầng nghề cá; công nghiệp đóng tàu.

Theo ý kiến của các chuyên gia, để phát triển bền vững kinh tế biển, Việt Nam cần đảm bảo tối ưu hóa các lợi ích có được trong khai thác, sử dụng tài nguyên, bảo vệ môi trường và các hệ sinh thái biển bằng các quy định pháp luật theo hướng đảm bảo hài hòa lợi ích các hoạt động ngành, đồng thời đảm bảo tài nguyên biển được khai thác hợp lý, tiết kiệm. Các tài nguyên tái tạo không bị khai thác quá mức để duy trì khả năng tái tạo, môi trường và các hệ sinh thái biển được bảo vệ, bảo tồn, thậm chí được cải thiện, khôi phục lại. Đặc biệt, khoa học, công nghệ hiện đại và nguồn nhân lực biển chất lượng cao chính là nhân tố đột phá để phát triển bền vững biển Việt Nam trong giai đoạn mới.