Định hình hàng hóa, sản phẩm của Việt Nam

Khắc phục bất cập thông qua ban hành Thông tư

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh, cho tới nay, Việt Nam đã ban hành nhiều quy định về xuất xứ hàng hóa, trong đó có việc như thế nào thì một sản phẩm được coi là có xuất xứ Việt Nam. Tuy nhiên, các quy định này mới chỉ áp dụng cho hàng xuất khẩu và hàng nhập khẩu, giúp hàng hóa được hưởng ưu đãi thuế nhập khẩu theo cam kết tại các hiệp định thương mại tự do hoặc phục vụ các mục tiêu khác của quản lý ngoại thương. Với hàng hóa sản xuất, bao gồm cả sản xuất từ đầu vào nhập khẩu và sau đó lưu thông trong nước, hiện chưa có quy định như thế nào thì được gắn nhãn “sản phẩm của Việt Nam” hay “sản xuất tại Việt Nam”.Việc thiếu vắng các quy định như thế nào thì một sản phẩm được coi là “sản phẩm của Việt Nam” hay “sản xuất tại Việt Nam” đã khiến nhiều tổ chức và cá nhân lúng túng khi muốn ghi chính xác nước xuất xứ trên nhãn sản phẩm theo Nghị định số 43/2017/NĐ-CP (Nghị định 43) với quy định: mọi tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh hàng hóa tại Việt Nam hoặc nhập khẩu hàng hóa vào Việt Nam đều phải ghi nhãn cho hàng hóa, trừ một số trường hợp quy định tại khoản 2, Điều 1 của Nghị định.

Ở chiều ngược lại, một số mặt hàng dù chỉ trải qua các công đoạn gia công, lắp ráp, chế biến đơn giản tại Việt Nam nhưng cũng gắn nhãn “sản xuất tại Việt Nam” khiến người tiêu dùng thắc mắc, thậm chí bức xúc nhưng các cơ quan chức năng lại không có căn cứ để phân xử.
Để khắc phục các bất cập trên, giữa năm 2018, Thủ tướng Chính phủ đã chấp thuận giao Bộ Công Thương nghiên cứu, xây dựng một văn bản quy phạm pháp luật về việc như thế nào thì một sản phẩm, hàng hóa được coi là “sản phẩm của Việt Nam” hay “sản xuất tại Việt Nam”. Sau hơn một năm trao đổi với các Bộ, ngành hữu quan về cơ sở pháp lý cũng như hình thức văn bản, Bộ Công Thương đã hoàn thành Dự thảo ban đầu dưới hình thức Thông tư và đang đưa ra lấy ý kiến rộng rãi DN và người dân.

Ông Trần Quốc Khánh cho biết, Dự thảo Thông tư nêu rõ: Thông tư được ban hành nhằm quy định về cách xác định sản phẩm, hàng hóa của Việt Nam hoặc sản xuất tại Việt Nam, phục vụ cho việc ghi nhãn hàng hóa và tiếp thị hàng hóa lưu thông trên thị trường Việt Nam theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, Thông tư không áp dụng cho hàng xuất khẩu, nhập khẩu đã có nhãn mác ghi nhãn thể hiện xuất xứ không phải xuất xứ Việt Nam.

Theo Dự thảo Thông tư, hàng hóa có xuất xứ thuần túy hoặc được sản xuất toàn bộ tại Việt Nam được coi là hàng hóa của Việt Nam. Còn hàng hóa có xuất xứ không thuần túy hoặc không được sản xuất toàn bộ tại Việt Nam nhưng trải qua công đoạn gia công, chế biến cuối cùng tại Việt Nam, làm thay đổi cơ bản tính chất của hàng hóa cũng được coi là hàng hóa của Việt Nam. Tùy thuộc vào quá trình sản xuất, gia công, chế biến, DN chỉ sử dụng một trong các cụm từ sau để thể hiện hàng hóa là hàng hóa của Việt Nam: sản phẩm của Việt Nam/sản phẩm Việt Nam; hàng hóa của Việt Nam/hàng hóa Việt Nam/hàng Việt Nam; sản xuất tại Việt Nam/Việt Nam sản xuất; chế tạo tại Việt Nam/Việt Nam chế tạo; chế tác tại Việt Nam/Việt Nam chế tác và phải ghi bằng tiếng Việt.

Gỡ vướng cho doanh nghiệp khi ghi nhãnhàng Việt

Đề cập đến một điểm mới, đáng lưu ý của Thông tư, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh nhấn mạnh, nếu hàng nhập khẩu vào Việt Nam đã có nhãn mác thể hiện xuất xứ không phải xuất xứ Việt Nam thì khi lưu thông trên thị trường, việc ghi nước xuất xứ sẽ được thực hiện theo Nghị định 43 về nhãn hàng hóa, Thông tư khi ban hành sẽ không điều chỉnh các trường hợp này. Nhưng nếu hàng nhập khẩu lại gắn sẵn nhãn mác thể hiện đó là “hàng Việt Nam” thì Thông tư này sẽ được áp dụng. Cơ quan chức năng sẽ có quyền yêu cầu người nhập khẩu chứng minh đó là hàng Việt Nam trước khi cho phép hàng hóa được thông quan.

Giải đáp cho câu hỏi, với cây xoài lấy giống từ Thái Lan đem về Việt Nam trồng thì quả xoài có được coi là sản phẩm của Việt Nam không, đại diện Ban soạn thảo Thông tư cho biết, Thông tư quy định cây trồng và các sản phẩm từ cây trồng được trồng và thu hoạch tại Việt Nam được coi là hàng hóa có xuất xứ thuần túy. Vì vậy, cây xoài mặc dù lấy giống từ Thái Lan nhưng được trồng và thu hoạch tại Việt Nam thì quả xoài được coi là sản phẩm của Việt Nam.

Vậy khi 50% chè Việt Nam phối trộn với 50% chè Sri Lanka thì sản phẩm tạo ra từ quá trình này có được coi là sản phẩm Việt Nam không? Trả lời câu hỏi này, Ban soạn thảo nêu rõ, đây là trường hợp sản phẩm tạo ra từ chè có sử dụng một phần nguyên liệu chè không có xuất xứ Việt Nam, như vậy chưa đủ dữ liệu để xác định. Cần phải có thêm dữ liệu về giá xuất xưởng của sản phẩm chè sau chế biến. Ngoài ra, cần làm rõ sản phẩm cuối cùng là kết quả của quá trình phối trộn đơn giản hay sử dụng phương thức khác, nguyên tắc là công đoạn sản xuất, chế biến tại Việt Nam phải vượt qua công đoạn gia công, chế biến đơn giản.

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh nhấn mạnh, Thông tư sẽ không làm phát sinh thêm chi phí mà chỉ giúp DN có căn cứ để thực hiện đúng yêu cầu của Nghị định 43, giúp loại bỏ các trường hợp vô tình hay cố tình vi phạm thông tin về xuất xứ. Các DN chân chính sẽ không phải đối diện với nguy cơ cáo buộc “gian lận xuất xứ”, tránh được rủi ro kiện tụng và mất uy tín với người tiêu dùng. Ngoài ra, kết hợp với việc thực thi nghiêm túc Nghị định 43 tại cửa khẩu, Thông tư cũng sẽ giúp loại bỏ dần tình trạng hàng nhập khẩu nhập nhèm đội lốt hàng Việt Nam.