Hàng loạt sai phạm trong quản lý, sử dụng quỹ

Đầu tháng 11/2020, IAA đã công bố Báo cáo kiểm toán sơ bộ trong đó lên án Viện Y tế Công cộng quốc gia (NPHIL) và Bộ Y tế (MOH) Liberia trong nhiều trường hợp đã sử dụng ngân sách dành cho công tác phòng, chống Covid-19 của Chính phủ sai quy định. Hậu quả là công tác bảo vệ sức khỏe của hàng nghìn người dân Liberia trước đại dịch bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

IAA nhấn mạnh, Chính phủ Liberia đã kịp thời hỗ trợ ngân sách cho quỹ Covid-19. Tuy nhiên, nhiều khoản tiền trong đó đã không được MOH hạch toán cụ thể. Trong đó, gần 250.000 USD đã bị nhập chung vào tài khoản của MOH tại Ngân hàng T.Ư Liberia mà không có chứng từ rõ ràng. 

Báo cáo của IAA đã đưa ra bằng chứng cho thấy, một số giao dịch bằng séc đã được thực hiện tại Ngân hàng T.Ư mà không có chứng từ nào, điển hình là một tấm séc trị giá 71.500 USD đã được giao dịch vào ngày 04/5/2020 và không được báo cáo. 

MOH còn bị lên án đã thực hiện các khoản tạm ứng cho một số cá nhân trị giá gần 25.000 USD. Một số khoản tạm ứng khác cũng được trả cho các nhà thầu, đơn vị sửa chữa, cung cấp vật liệu... Tuy nhiên, sau đó, Bộ lại không thực hiện nghiệm thu công việc và thanh lý các khoản chi phí với các đối tác trên. Hàng loạt nội dung chi khác bị kết luận là sai quy định, thiếu minh bạch, gây lãng phí lớn cho quỹ và ngân sách.
IAA xác nhận, MOH đã ký tổng cộng 902 hợp đồng dịch vụ trị giá gần 356.000 USD. IAA đã tiến hành kiểm tra 50 hợp đồng bất kỳ và chỉ ra rằng, Bộ đã thực hiện các khoản thanh toán cho tất cả 50 đơn vị này trong tháng 2, 3 và 4/2020 khi công việc thỏa thuận chưa được thực hiện xong, thậm chí nhiều hợp đồng chưa được thống nhất. 

Cũng theo IAA, MOH và NPHIL đã ký kết một số hợp đồng với các nhà cung cấp phòng nghỉ phục vụ công tác cách ly từ tháng 02/2020 đến tháng 5/2020 với số tiền 914.000 USD. Tuy nhiên, việc ký kết này cũng không tuân thủ các quy định của pháp luật. Do đó, IAA cho rằng các hợp đồng có thể là công cụ tiếp tay cho những kẻ tham nhũng quỹ Covid-19.

Ngoài ra, các kiểm toán viên cũng chỉ trích NPHIL và MOH đã không công khai danh sách nhận và phân phối các vật phẩm, tiền hỗ trợ các cá nhân, tổ chức, cơ sở y tế. IAA cho biết, trong số 33 máy thở MOH được tặng, 10 máy đã không được kê khai, đây chỉ là một trong số những vật phẩm bị giấu nhẹm đi, chúng có thể đã được sử dụng cho các mục đích cá nhân. 

Tiếp tục điều tra sai phạm 

Ngay sau khi Liberia ghi nhận trường hợp mắc Covid-19 đầu tiên vào ngày 16/3/2020, Tổng thống Liberia đã thành lập Ủy ban Đặc biệt cố vấn Tổng thống về Covid-19; chuyển giao trách nhiệm quản lý công tác phản ứng nhanh phòng, chống dịch Covid-19 cho Bộ trưởng MOH từ ngày 16/4/2020... Những việc làm trên nhằm xây dựng một cơ chế kiểm soát, điều phối và chỉ huy trên toàn quốc giúp ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh. Tuy nhiên, cuộc kiểm toán trên đã vạch trần hàng loạt sai phạm của các Bộ, ban, ngành khiến công tác phòng, chống Covid-19 không mang lại nhiều hiệu quả.

Đặc biệt, IAA lo ngại các giao dịch bất thường, sai trái sẽ khó bị phát hiện do không có báo cáo đối chiếu từ ngân hàng. Đồng thời, IAA cũng chỉ ra nhiều chỗ đã được sửa chữa trên các bảng sao kê từ ngân hàng và nhiều bằng chứng khác cho thấy, các cơ quan trên có ý định “qua mặt” cơ quan kiểm toán. 

Cuộc kiểm toán được thực hiện dưới sự giám sát của cựu Tổng Giám đốc IAA Emmanuel B. Nyeswa, tuy nhiên, ông này đã đột ngột qua đời khiến nhiều vấn đề liên quan đến việc sử dụng ngân sách sai trái và biển thủ ngân sách vẫn chưa được làm sáng tỏ và đang tiếp tục được xem xét thêm.