Tuyên bố cam kết là khởi đầu tốt đẹp cho cuộc kiểm toán hợp tác về nguồn nước lưu vực sông Mê Công

                

Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc trả lời phỏng vấn báo chí bên lề cuộc họp khởi động triển khai cuộc kiểm toán hợp tác về quản lý nguồn nước lưu vực sông Mê Công

♦ Thưa Tổng Kiểm toán Nhà nước, KTNN Việt Nam và các SAI: Thái Lan, Myanmar vừa ký kết Tuyên bố cam kết kèm theo Điều khoản tham chiếu cuộc kiểm toán hợp tác về nguồn nước lưu vực sông Mê Công. Xin ông cho biết động lực nào giúp ba bên sớm thống nhất và đi đến ký kết biên bản thỏa thuận này?

Trước hết, phải khẳng định rằng, nhiều thập kỷ qua, các cuộc kiểm toán hợp tác đã trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự của Tổ chức quốc tế Các cơ quan Kiểm toán tối cao (INTOSAI) với sự hỗ trợ từ Cơ quan Sáng kiến phát triển INTOSAI (IDI). Chuẩn mực số 9000 của INTOSAI đã quy định những vấn đề về kiểm toán chung. Thông qua đó, các SAI có thể trao đổi kinh nghiệm và các thông lệ kiểm toán tốt nhất để nâng cao năng lực hoạt động.

Nhằm thúc đẩy vai trò của SAI trong việc thực hiện thành công Chương trình nghị sự đến năm 2030 của Liên Hợp Quốc về phát triển bền vững, Tuyên bố Hà Nội tại Đại hội Tổ chức Các cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á (ASOSAI) lần thứ 14 chú trọng 2 nội dung: Kiểm toán môi trường vì sự phát triển bền vững và kiểm toán các mục tiêu phát triển bền vững (SGDs). Theo đó, ngoài việc tăng cường năng lực cho các SAI thành viên thông qua xây dựng hướng dẫn, tổ chức hoạt động đào tạo, chia sẻ kiến thức, ASOSAI còn chú trọng thực hiện các cuộc kiểm toán hợp tác trong 2 lĩnh vực này. Một trong những hoạt động quan trọng do Nhóm công tác về Kiểm toán môi trường của ASOSAI (ASOSAI WGEA) phụ trách và đưa vào Kế hoạch hành động giai đoạn 2020-2022 là cuộc kiểm toán hợp tác về môi trường của các SAI thành viên thuộc khu vực Đông Nam Á giai đoạn 2020-2021.

Để góp phần thực hiện Tuyên bố Hà Nội, Kế hoạch hành động của ASOSAI WGEA, KTNN Việt Nam đã đề xuất cuộc kiểm toán hợp tác giữa các SAI thành viên ASOSAI thuộc khu vực Đông Nam Á với chủ đề: “Kiểm toán việc quản lý nguồn nước lưu vực sông Mê Công gắn với thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững”. Trên cơ sở đề xuất của KTNN Việt Nam và tham vấn của các bên liên quan, Cuộc họp Ban Điều hành ASOSAI lần thứ 55 diễn ra vào tháng 7/2020 đã chính thức thông qua Dự án triển khai cuộc kiểm toán hợp tác với 3 SAI tham gia: Việt Nam, Myanmar, Thái Lan.

Sông Mê Công chảy qua 6 quốc gia và có ảnh hưởng đến cuộc sống của hàng trăm triệu người dân cũng như sự phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia thuộc lưu vực sông. Đặc biệt, những năm gần đây, các vùng đất thuộc lưu vực sông Mê Công ở vùng hạ nguồn đang đứng trước nguy cơ mất an ninh nguồn nước với tình trạng gia tăng hạn hán, ngập mặn, sạt lở đất, triều cường… do biến đổi khí hậu, lượng mưa ít, dòng chảy bị sụt giảm. Với vai trò Chủ tịch ASOSAI, KTNN Việt Nam đã đưa ra sáng kiến kiểm toán việc quản lý nguồn nước lưu vực sông Mê Công nhằm cảnh báo và kiến nghị các quốc gia phải có trách nhiệm đối với việc quản lý nguồn nước sông Mê Công để phục vụ cho cuộc sống và sự phát triển phồn vinh, bền vững của các quốc gia thuộc lưu vực sông.

Để thống nhất triển khai cuộc kiểm toán hợp tác trên, các bên tham gia cùng xây dựng, ký kết Tuyên bố cam kết và Điều khoản tham chiếu (ToR). Đây là bản thỏa thuận chung để xác nhận sự hợp tác giữa KTNN Việt Nam với các SAI: Myanmar, Thái Lan và mối quan hệ phối hợp giữa các bên tham gia cuộc kiểm toán.

♦ Vậy Điều khoản tham chiếu tập trung vào những nội dung nào thưa ông?

Điều khoản tham chiếu thống nhất những nguyên tắc, quy định chung và nội dung chính của cuộc kiểm toán hợp tác, vì giá trị và lợi ích chung của các SAI tham gia theo luật pháp, chuẩn mực quốc gia, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Điều khoản tham chiếu giữa ba bên có một số nội dung chính như sau:

Chủ đề của cuộc kiểm toán hợp tác được thống nhất lựa chọn là “Kiểm toán việc quản lý nguồn nước lưu vực sông Mê Công gắn với việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững” trong giai đoạn 2020-2021. Cuộc kiểm toán hợp tác được thực hiện theo hình thức kiểm toán song song, áp dụng loại hình kiểm toán hoạt động và sẽ được tiến hành đồng thời bởi 3 SAI.

Cuộc kiểm toán tập trung thực hiện 2 mục tiêu chính gồm: Xác định trách nhiệm của các quốc gia liên quan trong việc thực hiện SDGs quốc gia tại lưu vực sông Mê Công; đánh giá xem liệu các quốc gia liên quan đã thực hiện được các cam kết có liên kết với việc thực hiện SDGs quốc tế, liên quan đến quản lý, sử dụng và bảo vệ tài nguyên nước ở lưu vực sông Mê Công. Mỗi mục tiêu kiểm toán có nội dung và tiêu chí khác nhau. Tuy nhiên, 2 nội dung chính mà các SAI sẽ phải lưu ý là kiểm toán việc quản lý nguồn nước sông Mê Công, kiểm toán các SDGs; tác động của việc quản lý, sử dụng nguồn nước sông Mê Công đến việc phát triển bền vững của các quốc gia thuộc lưu vực sông.

Điều khoản tham chiếu cũng đưa ra một số nguyên tắc chung. Theo đó, các SAI tham gia chịu trách nhiệm triển khai các hoạt động trong khuôn khổ cuộc kiểm toán phù hợp với Kế hoạch hành động của cuộc kiểm toán. Các SAI sẽ xây dựng Biên bản kế hoạch kiểm toán riêng, Ma trận phát hiện kiểm toán… và trình bày tại các cuộc họp.

KTNN Việt Nam với tư cách là SAI khởi xướng, chủ trì cuộc kiểm toán sẽ chịu trách nhiệm dẫn dắt các SAI trong cuộc kiểm toán, tạo dựng cơ chế trao đổi thông tin và hợp tác chặt chẽ với SAI Malaysia - Chủ tịch Ủy ban chia sẻ kiến thức Tổ chức các cơ quan kiểm toán Đông Nam Á (ASEANSAI), điều phối hỗ trợ của chuyên gia quốc tế về kiểm toán và các SAI tham gia nhằm đảm bảo tính hiệu quả và chất lượng của cuộc kiểm toán.

♦ Dòng sông Mê Công chảy qua rất nhiều quốc gia. Vậy ông có thể cho biết, khi thực hiện cuộc kiểm toán này, các SAI sẽ phối hợp như thế nào?

Sông Mê Công với chiều dài gần 5.000 km chảy qua 6 quốc gia: Campuchia, Trung Quốc, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam. Khi thực hiện cuộc kiểm toán theo hình thức song song này, mỗi SAI tham gia có thể áp dụng một phương pháp khác nhau phù hợp với nhu cầu và mối quan tâm của từng quốc gia. Bởi vậy, việc trao đổi thông tin, kết nối chặt chẽ là yếu tố quan trọng nhất của hình thức hợp tác này.

Khi kiểm toán, SAI sẽ lấy dữ liệu của từng quốc gia, có sự phối hợp thông tin của các quốc gia. Trên cơ sở đó, các SAI sẽ đánh giá những tác động của con người đến dòng sông Mê Công làm sai lệch dòng chảy và ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của nhân dân xung quanh dòng sông này như thế nào?

♦ Với cơ chế phối hợp, trao đổi thông tin chặt chẽ giữa các SAI, ông có kỳ vọng gì về kết quả của cuộc kiểm toán hợp tác này?

Sau khi hoàn thành cuộc kiểm toán trong năm 2021, các SAI sẽ tổ chức chia sẻ kinh nghiệm cũng như đẩy mạnh truyền thông, tập hợp kết quả và kiến nghị của cuộc kiểm toán thành một báo cáo kiểm toán chung gửi lãnh đạo các quốc gia, giúp các quốc gia nâng cao trách nhiệm trong việc quản lý, bảo vệ dòng nước sông Mê Công, góp phần vào việc thực hiện SDGs của Liên Hợp Quốc đến năm 2030.

Chúng tôi hy vọng cuộc kiểm toán này sẽ khởi đầu cho các cuộc kiểm toán chuyên sâu về trách nhiệm của các quốc gia đối với sự phát triển bền vững, quản lý nguồn nước tại các dòng sông khác cũng như các vấn đề về biến đổi khí hậu, môi trường trong thời gian tới./.

♦ Xin trân trọng cảm ơn ông!