Sớm khắc phục tình trạng một văn bản nhiều cách hiểu

Thưa bà, bà nhận định như thế nào về vấn đề chuyển giá hiện nay?

- Vấn đề chuyển giá hiện nay rất nóng bỏng. Năm 2016, cơ quan thuế đã thanh tra 329 DN, qua đó truy thu 607 tỷ đồng, giảm lỗ 5.200 tỷ đồng, trong đó có 23 trường hợp phải xử lý hình sự vì chuyển giá. Năm 2017, thanh tra thuế 734 DN, truy thu 2.300 tỷ đồng, giảm lỗ 7.300 tỷ đồng.
Khi nói đến chuyển giá, các cơ quan quản lý cần có một số lưu ý. Thứ nhất là việc DN có thể thông qua chuyển giá để thực hiện các hành vi gian lận thuế. Thứ hai, Việt Nam áp dụng thuế suất thuế Thu nhập DN đối với DN trong nước là 20% nhưng trong một số trường hợp có ưu đãi thuế suất 10% từ 15 đến 30 năm, miễn thuế 4 năm, giảm 50% từ 5 đến 9 năm... Như vậy, DN có thể chuyển giá từ nơi có thuế suất cao sang đơn vị có thuế suất thấp để tránh thuế. Thứ ba, nếu các cơ quan nhà nước kiểm tra, kiểm toán việc chuyển giá tại các DN trong nước (có vốn nhà nước) trong khi họ không được hưởng ưu đãi thuế suất thuế Thu nhập DN và không có yếu tố chuyển giá thì điều này gây khó khăn cho DN.

         

Bà Nguyễn Thị Cúc     Ảnh: Phố Hiến

Bên cạnh đó, Nghị định số 20/2017/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý thuế đối với DN có giao dịch liên kết đã có hiệu lực từ ngày 01/5/2017 (Nghị định 20) nhưng Thông tư số 41/2017/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn Nghị định này không rõ ràng nên cơ quan thuế, KTNN và DN rất khó thực hiện. Cụ thể, Nghị định 20 khống chế chi phí 20% lãi vay trên lợi nhuận thuần của các đơn vị có giao dịch liên kết nhưng quy định này còn nhiều cách hiểu khác nhau. DN hiểu rằng, chỉ có những đơn vị có giao dịch liên kết vay vốn của các đơn vị có giao dịch liên kết mới chịu sự điều chỉnh của Nghị định này.

Trong khi đó, Tổng cục Thuế và một số cục thuế địa phương lại cho rằng DN đã có giao dịch liên kết thì bất cứ vay vốn của bên nào, vay cho ai cũng bị khống chế tỷ lệ đó. Nếu hiểu như vậy thì vô hình chung tất các các tập đoàn, công ty có vốn nhà nước có giao dịch liên kết (bởi có quan hệ công ty mẹ - con, có hoạt động góp vốn, điều hành giá) đều trở thành đối tượng chuyển giá và đều bị khống chế lãi vay 20% là không bình đẳng. Hơn nữa, với những DN chỉ chịu một mức thuế suất 20% trên một địa bàn thì dù có chuyển giá thông qua lợi nhuận khác nhau cũng không thể coi đó là hành vi chuyển giá để trốn thuế. Nếu cơ quan quản lý không phân định rõ những đối tượng này thì các DN nói trên vẫn phải kê khai mẫu thuế 01 về giao dịch liên kết theo Nghị định 20 và sẽ làm tăng hồ sơ, tăng chi phí tuân thủ của DN.

Ngoài ra, trên thực tế còn vấn đề chưa hợp lý, đó là việc ấn định thuế. DN kinh doanh du lịch hoặc các đơn vị gia công nếu không có sổ sách kế toán hoặc sổ sách không đầy đủ để xác định số lỗ thì cơ quan quản lý đều ấn định một tỷ lệ lãi mà không phân biệt địa bàn hay DN mới thành lập, DN lâu năm. Việc này dẫn đến tình trạng DN lỗ nhưng do họ không có cơ sở để xác định số lỗ nên bị cơ quan quản lý cho là chuyển giá và bị ấn định thuế Thu nhập DN năm đầu, mức thuế này tiếp tục tăng ở năm thứ hai và các năm sau đó... Như vậy, điều này gây khó cho DN.

Theo bà, để chống chuyển giá một cách hiệu quả, cơ quan quản lý cần làm gì?

- Để phòng, chống và xử lý nghiêm minh các DN trốn thuế, trong đó có việc chuyển giá, thì giải pháp trước hết là hành lang pháp lý phải minh bạch, dễ hiểu, tạo thuận lợi cho cơ quan quản lý và DN cùng thực hiện. Trước mắt, cơ quan quản lý cần quy định cụ thể cơ sở để xác định tỷ lệ ấn định thuế. Đồng thời, Bộ Tài chính cần thống nhất quy định về việc khống chế tỷ lệ lãi vay trước lợi nhuận thuần là 20% trong chi phí của DN có giao dịch liên kết.

Để có sự kiểm soát của cơ quan thuế, KTNN và các cơ quan khác thì việc xây dựng cơ sở dữ liệu về người nộp thuế có vai trò rất quan trọng. Cơ sở dữ liệu này bao gồm: các chi phí, giá trong nước, giá ở nước ngoài đối với các hàng hóa… Đây phải là cơ sở dữ liệu quốc gia, được kết nối, chia sẻ giữa Bộ Kế hoạch và Đầu tư với cơ quan thuế và cơ quan kiểm toán.

Hơn nữa, Luật Quản lý thuế (sửa đổi) nên dành một chương về vấn đề chuyển giá để quy định các nội dung như APA - thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá tính thuế, về các hình thức xác định giá chuyển nhượng… Bên cạnh đó, bổ sung chức năng điều tra cho cơ quan thuế và quy định rõ chức năng của cơ quan khác vào Luật. Khi có hệ thống văn bản pháp quy tốt, quy trình nghiệp vụ tốt, con người có kỹ năng, trình độ chuyên môn, công tác chống chuyển giá sẽ được thực hiện tốt. Về lâu dài, Việt Nam cần ban hành Luật về chống chuyển giá.